အင္တာနက္ထဲက စုေပါင္းစပ္ေပါင္းကဗ်ာမ်ား

အင္တာနက္ထဲက စုေပါင္းစပ္ေပါင္းကဗ်ာမ်ား

“ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ ႏွစ္ေယာက္တြဲေရးတာ ဘာမွ အသစ္အဆန္းေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ ေရွ႕မွာ အမ်ားႀကီး။ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ fcebook သံုးရင္း FB ရဲ႕ ဖန္ရွင္ေတြကိုအသံုးခ်ၿပီး လုပ္လို႔ရတဲ့ ကဗ်ာအလုပ္တစ္ခု လုပ္ၾကည့္ဖို႔ စိတ္ကူးမိတာပါေလ။ Group page တစ္ခုဖြင့္၊ ေကာ္မန္႔ေရးစရာ ေဘာက္စ္ေတြေနရာမွာ ကဗ်ာရိုက္ထည့္ရင္း အျပန္အလွန္ေရးၾကေပါ့”

ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ကဗ်ာဆရာတစ္ဦးထက္ပိုၿပီး စုေပါင္းေရးသားၾကတာ ယခင္ကတည္းက offline မွာ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အင္တာနက္ေပၚေပါက္လာတဲ့အခါမွာေတာ့ အကြာအေဝးေတြဟာ က်ံဳ႕လာတဲ့အတြက္ ကဗ်ာေရးသူ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးၾကား ဆက္သြယ္မႈေတြဟာ ပိုၿပီး ျမန္ဆန္ လြယ္ကူလာပါတယ္။ အဲဒီအက်ိဳးဆက္ေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာတဲ့ ဥပမာတစ္ခုကေတာ့ ၂၀၁၅ ေဖေဖၚဝါရီက ထုတ္ေဝလိုက္တဲ့ ကဗ်ာဆရာေမာင္ယုပိုင္ရဲ႕ “Double Poetry Project” ျဖစ္ပါတယ္။ အထက္စာပိုဒ္ပါ စာသားေတြကေတာ့ Double Poetry Project ရဲ႕ အမွာစာထဲက ေကာက္ႏုတ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိတ္ၿမိဳ႕မွာ ေနထုိင္သူ ေမာင္ယုပိုင္ဟာ အင္တာနက္ကို သံုးၿပီး ျမန္မာျပည္အျခားေဒသေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံရပ္ျခားေနထိုင္သူ အပါအဝင္ ကဗ်ာဆရာ၊ဆရာမ ၄၄ဦးနဲ႕အတူ “ႏွစ္ေယာက္တစ္ပုဒ္” (အနည္းငယ္ကေတာ့ သံုးေယာက္တစ္ပုဒ္) ကဗ်ာစုစုေပါင္း ၄၂ ပုဒ္ ကို ေရးသားထုတ္ေဝႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ “ကဗ်ာေခါင္းစဥ္ပူးေပါင္းမႈ” မွာ အျခားေသာ ကဗ်ာဆရာ၊ဆရာမ ၁၆ ဦးလည္း ပါဝင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

၂၀၁၅ ကမၻာ့ကဗ်ာေန႔မွာ အခမဲ့ေကာ္ပီေတြကို ျဖန္႔ေဝခဲ့ၿပီး ပံုႏွိပ္စာအုပ္ထြက္လာဖို႔ စီစဥ္ေနဆဲျဖစ္တဲ့ ကဗ်ာဆရာရဲျမင့္သူ ရဲ႕“ရဲျမင့္သူ ႏွင့္ အျခားစစ္ပြဲမ်ား (Collage & Collaboration)” ကဗ်ာေတြဟာလည္း ထိုနည္းတူျဖစ္ပါတယ္။ ေမာင္ယုပိုင္က facebook ေပၚမွာ ပူးေပါင္းမဲ့ ကဗ်ာဆရာဆရာမ အားလံုးပါဝင္တဲ့ secret group page တစ္ခု တည္ေထာင္ၿပီး status နဲ႕ comment ေတြကတဆင့္ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ရဲျမင့္သူကေတာ့ facebook ေပၚမွာ secret group page တစ္ခုစီ ကို ကဗ်ာဆရာ အျခားကဗ်ာဆရာ ၁၆ ေယာက္ တစ္ဦးခ်င္းနဲ႕ သီးသန္႕စီ တည္ေထာင္ၿပီး status နဲ႕ comment ေတြကတဆင့္ ကဗ်ာပူးေပါင္းေရးသားခဲ့တယ္။

ေမာင္ယုပိုင္ရဲ႕ ႏွစ္ေယာက္တစ္ပုဒ္ေတြမွာ ေရးသူႏွစ္ဦးရဲ႕ စာေၾကာင္းမ်ား ျပန္လည္ေရာေႏွာထားျခင္း တည္းျဖတ္ထားျခင္း မ်ိဳး မေတြ႕ရဘဲ ဘယ္သူက ဘယ္စာပိုဒ္ကို ေရးတယ္ဆိုတာကိုလည္း ကဗ်ာထဲမွာ နာမည္အတုိေကာက္နဲ႕ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ရဲျမင့္သူကေတာ့ ေရးသူႏွစ္ဦးရဲ႕ စာေၾကာင္းေတြကို ျပန္လည္တည္းျဖတ္ ေရာေႏွာထားတယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။ ဘယ္စာေၾကာင္းကို ဘယ္သူေရးတယ္ဆိုတာမ်ိဳး ခြဲျခားေဖာ္ျပျခင္း မရွိပါဘူး။ ၂ ဦး ေပါင္းေရးရတာ တြဲဖက္ညီတာရွိသလို အဆင္မေျပတာလည္း ရွိတယ္၊ အာရုံခံစားမႈခ်င္း၊ စာေၾကာင္းခ်င္းဆက္စပ္မရလို႔ ကဗ်ာဟာ မေကာင္းဘူးလို႔ ယူဆတဲ့အတြက္ စာအုပ္ထဲ မထည့္ျဖစ္ေတာ့တဲ့ ကဗ်ာေတြလည္းရွိတယ္လို႔ ရဲဲျမင့္သူက ေျပာပါတယ္။

ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ပူးေပါင္းေရးသားတဲ့ေနရာမွာ ၂ ဦး သို႔မဟုတ္ ၃ ဦး ပူးေပါင္းတာေတြကို ေတြ႔ရေပမဲ့ အဲဒီထက္ပိုမ်ားတဲ့ ပူးေပါင္းမႈကေတာ့ ေတြ႕ရတာ နည္းပါတယ္။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါကဗ်ာကေတာ့ ေတြ႕မိသမွ်ထဲမွာ ကဗ်ာေရးသူအေရအတြက္ အမ်ားဆံုး ပူးေပါင္းမႈတစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ စာေၾကာင္းအခ်ိဳ႕ကုိ ေကာက္ႏုတ္တင္ျပလိုက္ပါတယ္။

တံတားကို အကာအကြယ္ယူၿပီး

……

တံတားဆရာ FBI ေတြၾကားမွာ

တံတားကို အကာအကြယ္ယူထားသူကေရာ

တံတိုင္းေတြ ခုထိလံုၿခံဳစြာ ပုန္းခိုေနၾကတုန္း

လူထုဆီ

လူရႊင္ေတာ္ေတြဆီမွာ

တံတားဆရာနားလည္စျပဳလာၿပီ

ကက္ဘိနက္မွာ တံတားအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးၾကမယ္တဲ့

တံတား ခု အဲ့ေနရာမွာ ရွိေသးလား

တစ္ေယာက္ေယာက္က ေစာင့္ၾကည့္ေနခဲ့တာ/ဆဲ

တစ္ေယာက္ကို တစ္ေယာက္က ေနသားတက်ေစာင့္ဆုိင္း

London bridge is falling down

Falling down falling down

ဘယ္သူ နာသြားသလဲ ဘယ္သူေတြ သာသြားသလဲ

တံတားဆရာ အေပ်ာ္ဆံုးေန႕ပဲ

ေခြးလာလို႕မရေအာင္ ေၾကာင္ေတြ

ေနာက္ကြယ္က ႀကိဳးကိုင္ခဲ့တာ

…..

အထက္ပါကဗ်ာကို ကဗ်ာဆရာ ၂၂ ေယာက္က တစ္ေယာက္ကို စာေၾကာင္းအနည္းငယ္စီနဲ႕ စုေပါင္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ facebook ေပၚက comment ေတြမွာ ေရွ႕ကေရးတဲ့သူရဲ႕ စာေၾကာင္းကို ၾကည့္ၿပီး ေနာက္က ဆက္ေရးၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ကဗ်ာထဲမွာ ပါဝင္ခဲ့တဲ့ ကဗ်ာဆရာ ၃ - ၄ ေယာက္နဲ႕ေတြ႕တဲ့အခါ ဒီလိုကဗ်ာမ်ိဳးရဲ႕ အရည္အေသြးနဲ႕ပတ္သက္လို႔ ေမးျမန္းမိတဲ့အခါ အားရမႈ သိပ္မရွိေၾကာင္း ေျပာခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႔ေျပာျပခ်က္အရ အြန္လိုင္းမွာ ဒီလို လူေတြအမ်ားႀကီး စုေရးရတာ လြဲေခ်ာ္မႈေတြလည္း ရွိတတ္ပါတယ္ တဲ့။ ကိုယ့္ေရွ႕က မွတ္ခ်က္ထဲက ကဗ်ာစာေၾကာင္းကို ၾကည့္ၿပီး လိုက္ေရးလိုက္တဲ့ စာေၾကာင္းဟာ ေကာ္နက္ရွင္ အေျခအေနေၾကာင့္ ေတာ္ေတာ္နဲ႕ တက္မလာခင္ အျခားသူတစ္ဦးေရးလုိက္တဲ့ စာေၾကာင္းက မွတ္ခ်က္ထဲမွာ တက္သြားလို႔ အဆက္အစပ္မဲ့သြားတာ ဒါမွမဟုတ္ အုိင္ဒီယာထပ္သြားတာမ်ိဳး ရွိတတ္ပါသတဲ့။

အျပင္ offline မွာေတာ့ Creative Writing သင္တန္းေတြမွာ  ဂိမ္းဆန္ဆန္ ဒီလိုကဗ်ာေရးၾကတဲ့ ေရးနည္းတစ္ခုကို ႀကံဳေတြ႕ခဲဖူးပါတယ္။ ေက်ာင္းသား အမ်ားအျပားရွိတဲ့ အတန္းထဲမွာ စာရြက္လြတ္တစ္ရြက္ကို ေပးၿပီး ကဗ်ာစာေၾကာင္းတစ္ေၾကာင္းစီ ေရးခိုင္းပါတယ္။ ဒုတိယေရးသူက ပထမဆံုးေရးသူရဲ႕ ကဗ်ာစာေၾကာင္းကို ၾကည့္ၿပီး လိုက္ေရးရပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ ပထမေရးသူရဲ႕ စာေၾကာင္းကို စာရြက္ထဲမွာ ေခါက္ထားလိုက္ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ေနာက္ဆက္ေရးသူေတြက ကိုယ့္ေရွ႕က ေရးသူရဲ႕ စာေၾကာင္းက လြဲလို႕ ဟိုးေရွ႕က ေရးထားတဲ့ စာေၾကာင္းေတြကို မျမင္ရေအာင္ စာရြက္ကို ဆက္ဆက္ ေခါက္သြားၾကပါတယ္။ အားလံုးၿပီးသြားတဲ့အခါက်မွ စာရြက္တစ္ရြက္လံုးကို ျဖန္႔ၾကည့္ၿပီး ဘယ္လို ကဗ်ာမ်ိဳး ထြက္လာတယ္ဆိုတာကို ၾကည့္ၾကပါတယ္။ ဒီလို အေျခအေနမွာေတာ့ အြန္လိုင္းမွာလို ေကာ္နက္ရွင္ ျပႆနာ ႀကံဳစရာအေၾကာင္းမရွိလို႔ ပိုစနစ္က်ေစပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကဗ်ာဆရာ အမ်ားအျပားကို အခုလို စုၿပီး ေရးသားဖို႔ ဆိုရင္ေတာ့ အားလံုး တစ္စုတစ္စည္း တစ္ထုိင္တည္း ဆံုေတြ႕ဖို႔ဟာ အြန္လိုင္းထက္ အမ်ားႀကီး ခက္ခဲပါတယ္။

အေမရိကန္ကဗ်ာဆရာႀကီး မာဗင္ဘဲလ္ (Marvin Bell) နဲ႕ အိုင္အိုဝါတကၠသိုလ္က IWP ဒါရိုက္တာ ခရစၥတိုဖာမာေရးလ္တို႕ဟာ “Everything at once” ဆိုတဲ့ ႏွစ္ဦးေပါင္း စကားေျပကဗ်ာစာအုပ္ ျဖစ္ေျမာက္လာဖို႔အတြက္ ခရစၥတိုဖာမာေရးလ္က ျပည္ပႏုိင္ငံေတြမွာ ရွိေနၿပီး မာဗင္ဘဲလ္က အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ ရွိေနခဲ့ခ်ိန္မွာ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ၁၅ လၾကာေအာင္ အီးေမးလ္ကတဆင့္ အျပန္အလွန္ ကဗ်ာေတြ ပို႔ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ၿပီး ထုတ္ေဝခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ “ကဗ်ာဆရာ ၇ ေယာက္၊ ေလးရက္တာ၊ စာအုပ္တစ္အုပ္( seven poets, four days, one book)”  လို႔ ေခါင္းစဥ္ေပးထားတဲ့ စာအုပ္တစ္အုပ္ အတြက္ေတာ့ ခရစၥတိုဖာမာေရးလ္ဟာ ကဗ်ာဆရာ ၆ ေယာက္ကို အုိင္အိုဝါၿမိဳ႕ကို လာေရာက္ဖို႔ ဖိတ္ေခၚခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ေလးရက္တာ ေနထိုင္တဲ့အခိုက္ ပထမဦးဆံုး ခရစၥတိုဖာမာေရးလ္က ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို အရင္ေရးပါတယ္။ သူ႕ကဗ်ာထဲက စာေၾကာင္းေတြကို က်န္ကဗ်ာဆရာတစ္ေယာက္စီက ပထမဆံုး စာေၾကာင္းအျဖစ္ယူၿပီး အသီးသီး ကဗ်ာဆက္ၿပီး ေရးၾကပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီကဗ်ာဆရာအသီးသီးရဲ႕ စာေၾကာင္းေတြကို တျခားကဗ်ာဆရာေတြက ပထမဆံုးစာေၾကာင္းအျဖစ္ ခြဲေဝယူၿပီး ဆက္ေရးၾကျပန္ပါတယ္။ အဲဒီလိုနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ကဗ်ာေတြကို စုစည္းၿပီး ထုတ္ေဝထားတဲ့စာအုပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ႏိုင္ငံရပ္ျခားက သူတို႕ရဲ႕ အြန္လုိင္း ေအာ့ဖ္လိုင္း ကဗ်ာပူးေပါင္းမႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

အင္တာနက္ထဲက စုေပါင္းစပ္ေပါင္း ကဗ်ာမ်ိဳးေတြထဲမွ အေၾကာင္းအရာ၊ Theme ဒါမွမဟုတ္ ေခါင္းစဥ္တစ္ခုတည္းကို မတူညီတဲ့ ကဗ်ာဆရာေတြက တစ္ေယာက္ တစ္ပုဒ္စီ တမင္ရည္ရြယ္ ဝိုင္းေရးၾကတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ “ကၽြန္ေတာ္မသိဘဲ မိုးေတြရြာသြားတယ္ မၾကည္ျဖဴ” နဲ႕ အျခားေသာ မၾကည္ျဖဴေခါင္းစဥ္ပါ ကဗ်ာေတြကို ဇာတိ၊ ေန႔သစ္၊ သူရႆဝါ၊ မိၿငိဏ္းခက္ စတဲ့ကဗ်ာဆရာ အသီးသီးကေရးခဲ့ၾကတယ္။ “ဆိတ္” နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ကဗ်ာေတြကို PEM Skool ကဗ်ာဆရာေတြ တစ္ေယာက္တစ္ပုဒ္ ေရးခဲ့ၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ ေခါင္းစဥ္တူေတြကေတာ့ တိုင္ပင္တာမဟုတ္ဘဲ တိုက္ဆိုင္မႈ ဒါမွမဟုတ္ ေယဘုယ်ဆန္လြန္းေသာ ေခါင္းစဥ္ျဖစ္လို႔ လည္းတူညီတာျဖစ္ႏုိင္တယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ “မိသားစု” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႕ ကဗ်ာေရးသူေတြ အင္တာနက္ထဲမွာ အမ်ားအျပားရွိပါတယ္။

“သန္းေခါင္ယံကဗ်ာေရးပြဲေတာ္” လို႔ အမည္ေပးထားတဲ့ ကဗ်ာစုစည္းမႈမွာေတာ့ ကဗ်ာဆရာ ဒီလူကေလးဟာ ကမၻာ့ကဗ်ာေန႔ ညဘက္မွာ အခ်ိန္တစ္ခု သတ္မွတ္ၿပီး facebook ထဲက သူတင္ထားတဲ့ status ေအာက္မွာ မိမိတို႕ကဗ်ာေတြကို comment ဝင္ေရးဖို႕ ကဗ်ာဆရာအမ်ားအျပားကို ဖိတ္ေခၚခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွတ္ခ်က္ကဗ်ာေတြကို စုစည္းၿပီး ကဗ်ာစုစည္းမႈစာအုပ္အျဖစ္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္။

ျမန္မာေတြၾကား Facebook ေခတ္မစားခင္ forum ၊ blog ၊ chat room၊ gtalk ေတြထဲမွာလည္း လွ်ိဳ႕ဝွက္အုပ္စုဖြဲ႕လို႕ျဖစ္ေစ၊ အမ်ားျမင္ႏုိင္တဲ့ public ေနရာမွာျဖစ္ေစ၊ တစ္ဦးနဲ႕တစ္ဦး ေခါင္းစဥ္တူ ကဗ်ာေရးဖို႕ tag ၾကတာ၊ comment ေတြ အျပန္အလွန္ေျပာစကားေတြကို အသံုးျပဳၿပီး ပူးေပါင္းကဗ်ာေရးၾကတာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဆက္သြယ္ေရး လြယ္ကူျမန္ဆန္ေစတဲ့ အင္တာနက္သံုးစြဲမႈဟာ စုေပါင္းလုပ္ေဆာင္ရတဲ့ ကဗ်ာလႈပ္ရွားမႈ အေတာ္မ်ားမ်ားကို အေထာက္အကူျပဳခဲ့တာကေတာ့ ထင္ရွားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အင္တာနက္ရဲ႕ လွ်င္ျမန္မႈနဲ႕ လြယ္ကူမႈဟာ စုေပါင္း ကဗ်ာေတြရဲ႕အရည္အေသြးကိုေရာ သိသိသာသာ ပိုေကာင္းလာေစသလား ဆိုတာကေတာ့ အျပင္ offline မွာလိုဘဲ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ ညွိႏိႈင္းမႈ၊ တည္းျဖတ္မႈ၊ အာရုံခံစားတူညီမႈ စတာေတြမွာ မူတည္ေနတာမို႔ ေျပာရခက္ေနပါေသးတယ္။

ပန္ဒိုရာ

၁၃-၁၈.၆.၂၀၁၅

(ႏွင္းဆီျဖဴဂ်ာနယ္ အတြဲ ၂ အမွတ္ ၁ တြင္ ေဖာ္ျပၿပီး)