သံခ်ပ္စပ္နည္း

သႀကၤန္ နီးလာၿပီဆုိရင္ သံခ်ပ္ေတြထုိးၾကတာ ျမန္မာ့ရိုးရာ ဓေလ့တစ္ခုပါ။ မိတ္ေဆြ တစ္ေယာက္ကေတာ့ ေျပာပါတယ္။ ေနာက္ဆိုရင္ ကေလးေတြက သံခ်ပ္ဆိုရင္ သံခ်ပ္ကာ ကား ပဲ သိေတာ့မယ္ ထင္တယ္တဲ့။ မည္သို႕ပင္ျဖစ္ေစကာမူ ငယ္ငယ္ကတည္းက ေဖေဖ့ဆီက အေမြရထားတဲ့ ကဗ်ာဖြဲ႕နည္း နိသ်ည္း ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကေလးထဲက သံခ်ပ္စပ္နည္းကို ထုတ္ႏုတ္ၿပီး စာျပန္ရိုက္ေပးလိုက္ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ကို ဒီေခတ္မွာ ျပန္ထုတ္မထုတ္ အေသအခ်ာ မသိတဲ့အတြက္ ရွားပါးၿပီး အသံုး၀င္မယ္ထင္လို႕ပါ။ သတ္ပံုေတြ အျဖတ္အေတာက္ေတြ က မူရင္းအတုိင္း ျဖစ္ပါတယ္။

သံခ်ပ္စပ္နည္း

သံခ်ပ္ဆိုသည္မွာ ရံခါရံခါ ယိုးဒယား သီခ်င္းႀကီးမ်ားအတြင္းသို႕၄င္း, ရံခါရံခါ အမည္မတူသည့္ သီခ်င္း ၂ ခုတုိ႕၏ အၾကားသို႕ ၄င္း ရံခါရံခါ အမည္မတူသည့္ သီခ်င္း ၂ ခုတို႕၏အၾကားသုိ႕၄င္း ဤသို႕ စသည္ျဖင့္ တပါးေသာ ေတးသီခ်င္းတို႕၏အတြင္းသို႕ (အၾကားသို႕) ညွပ္ခ်ပ္သြင္းၿပီး တိုင္ကာေဖာက္ကာျဖင့္ သီဆိုရေသာေၾကာင့္ “သံခ်ပ္” ဟုေခၚဆိုရေလသည္။ ၄င္းကိုေရးစပ္ေသာအခါ -
ဥပေဒ။

၁။ အတိုင္-အေဖါက္ ဟူ၍ ၂-ပုဒ္ ထားရမည္။
၂။ အတိုင္ကို ၇-လံုးထားၿပီး, ၄-လံုး ၃-လံုး ခြဲေနေစ။
၃။ အေဖါက္ကို ၈-လံုးထားၿပီး, ထက္၀က္ခြဲေနေစ။

အထက္ပါ အဂၤါမ်ားႏွင့္ ျပည့္စံုေအာင္ စပ္ဆိုခဲ့ပါလွ်င္ သံခ်ပ္ ကဗ်ာျဖစ္လာႏိုင္ပါေတာ့၏။ ။ ပံုစံကား -
(က) အတိုင္။ အပါးေအာက္ကအထူခံ။
အေဖါက္။ ကုလားအျပန္-လိုက္မဲ့မိန္းမ။ ။
(ခ) တိုင္။ အက်ၤီပါးနဲ႕ - ခါးတထြာ၊
ေဖါက္။ ကစားစရာ-လႈပ္လႈပ္ လႈပ္လႈပ္။ ။

အထက္ပါ သံခ်ပ္တို႕ကား ၁၃၀၀-ျပည့္ႏွစ္ ေလာက္က မဟာေမဒင္ ဘာသာ၀င္ ကုလားက,ျပား ဦးေရႊဖီဆိုသူ “ေမာ္လ၀ီႏွင့္ ေယာဂီစာတမ္း” စာအုပ္ကို ေရးသားမိမႈေၾကာင့္ ကုလား-ဗမာ အဓိကရုဏ္းႀကီး ျဖစ္ၿပီးေနာက္ အက်ၤီပါး၀တ္သည့္ မိန္းမမ်ားကို ကဲ့ရဲ႕ရႈံ႕ခ်ကာ ကုလားႏွင့္ ေပးစားၿပီး ထုိးၾကေသာ သံခ်ပ္မ်ားမွ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ျဖစ္သည္။

၎၌ ပိုဒ္ေရႏွင့္ လံုးေရကို သိသာပါၿပီ။ ကာရန္ေနပံုမွာကား ပဌမ အတိုင္ပုဒ္မွ အဆံုးအကၡရာႏွင့္ ဒုတိယ အေဖာက္ပိုဒ္မွ ၄-လံုးေျမာက္ အကၡရာတို႕ကို ညီညြတ္ေစရသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ပဌမ ပံုစံ၀ယ္ “ခံ-ျပန္” ဟု ထားရသည္ကို သတိျပဳပါ။

ဒုတိယ ပံုစံမွာမူ ပဌမပံုစံအတိုင္း လံုးေရႏွင့္ ကာရန္တို႕ ညီညြတ္ေနခဲ့ေသာ္လည္း၊ ၎ကာရန္မွာ ပဌန ပံုစံကကဲ့သို႕ ကာရန္ရိုးရိုးမ်ိဳး မဟုတ္ေတာ့ေပ၊ “ခါးတထြာ-ကစားစရာ” ဟု နေဘစပ္မ်ိဳးျဖင့္ စပ္ထားေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္သေဘာခ်င္း တူေသာ္လည္း အစပ္အဟပ္ မတူသျဖင့္ နည္း ၂-မ်ိဳးသိေစရန္ ပံုစံ ၂-မ်ိဳးကို ထုတ္ျပလိုက္ရသည္။

x x x

ထိုမွတပါးလည္း ဒုတိယ အေဖာက္ပိုဒ္ကို ဥပေဒအတိုင္း လံုးေရကို ထားၿမဲထားၿပီးလွ်င္ အစပ္-အဟပ္ကိုမူ တတိယေျမာက္ အလံုးႏွင့္လည္း ကာရန္တူယူကာ စပ္-ဟပ္ႏိုင္လာျပန္ပါေပသည္။ ။
ပံုစံကား -
(က) တုိင္။ အက်ၤီပါးနဲ႕-ဇာေဘာ္ဒီ
ေဖါက္။ ငေရႊဖီနဲ႕-ေျပာပီးဆိုပီး။ ။
(ခ) တုိင္။ အက်ၤီပါးနဲ႕-မ်က္ထားခ်ိဳ၊
ေဖါက္။ သက္ၾကားအိုေတာင္ မႀကိဳက္မႀကိဳက္။ ။

ဤသို႕လွ်င္ ပဌမအပိုဒ္မွ ေနာက္ဆံုး အလံုးျဖစ္သည့္ “ဒီ” ကို ဒုတိယအပိုဒ္မွ ၃-လံုးေျမာက္ ျဖစ္သည့္ “ဖီ” ႏွင့္ စပ္ဟပ္ႏိင္ျပန္ေၾကာင္းကို မွတ္ၾကေလဦး။ ။၎မွာလည္း အထက္က ကဲ့သလို႕ နေဘထပ္ စပ္ႏိုင္ျပန္၏။ ဒုတိယတြင္ “မ်က္ထားခ်ိဳ-သက္ၾကားအို” ဟု စပ္ထားသည္ကို သတိျပဳေလ။

အဓိပၸါယ္ စပ္နည္း

ထိုမွတပါးလည္း အဓိပၸါယ္စပ္ သံခ်ပ္စပ္နည္းဟူ၍ ရွိလာခဲ့ျပန္ေသး၏။ ၎မွာ စည္းမ်ဥ္းအတိုင္း ေနေစၿပီးလွ်င္ ကာရန္ကိုကား လံုး၀မယူေတာ့ဘဲ ေရွ႕ကအတိုင္ႏွင့္ ေနာက္က အေဖာက္ကိုသာ အနက္အဓိပၸါယ္ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ စပ္ဆိုရျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။
ပံုစံကား -
(က) တိုင္။ ။အေမ့ေခၽြးမ-ေပ်ာက္လို႕ရွာ၊
ေဖါက္။ ။ေတြ႕ၿပီ ေတြ႕ၿပီ သူဘဲသူဘဲ။ ။
(ခ) တိုင္။ ။ သူ႕သၼီးကို-ပက္မယ္ႀကံ၊
ေဖါက္။ ။ သူ႕အေမက-ကာဆီးကာဆီး။ ။

အထက္ပါ ပံုစံတို႕၌ လံုးေရေနပံု တခ်က္စာ ဥပေဒ အတိုင္းထားေတာ့၏။ အစပ္-အဟပ္, ကာရန္ဟူ၍ လံုး၀မရွိေတာ့ေပ။ သို႕ေသာ္ အတိုင္, အေဖာက္ ၂-ပိုဒ္ ေပါင္း၍ အနက္အဓိပၸါယ္ကို ယူလိုက္ျပန္ေသာအခါ၌မူ၊ ေရွ႕ေနာက္ဆီဆိုင္ၿပီး ညီညြတ္ေနသည္ကိုကား ေတြ႕ရသျဖင့္ ဤကဲ့သို႕လည္း စပ္ဟပ္ႏိုင္ေသးသည္ဟု မွတ္ယူရမည္။

ရယ္ရႊင္ဘြယ္စပ္နည္း

၎ျပင္ ရယ္ရႊယ္ဘြယ္ သံခ်ပ္စပ္နည္း ဟူ၍လည္း ရွိလာေသး၏။ ၎မွ လံုးေရႏွင့္ ကာရန္ကုိ ဥပေဒအတုိင္း ထားေသာ္လည္း၊ အနက္အဓိပၸါယ္မွာ ေရွ႕ေနာက္မဆီဆိုင္, အေၾကာင္းယုတၱိ မရွိႏွင့္ ကေမာက္ကမ ျဖစ္ကာ ရယ္ရႊယ္ဘြယ္ေကာင္းသည့္ အခ်က္တခ်က္ကိုသာ ရည္ရြယ္၍ စပ္ဆိုရျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ ။ ပံုစံကား-
(က) တုိင္။ ။ ဘဲဥႏွစ္လံုး အျပဳတ္ေၾကာ္၊
ေဖါက္။ ။ ပ်ာတာကေတာ္ ေဆာင္းတဲ့ဦးထုပ္။ ။
(ခ) တိုင္။ ။သိၾကားမင္းက-လိပ္ေယာင္ေဆာင္၊
ေဖါက္။ ။ ဆိတ္ဖိုႏွစ္ေကာင္-ထိုးတဲ့ခံုညွင္း။ ။

အထက္ပါသံခ်ပ္မ်ိဳး၌ လံုးေရႏွင့္ ကာရန္တို႕မွာ ဥပေဒႏွင့္ ညီညြတ္စြာရွိေနခဲ့ေသာ္လည္း၊ ေရွ႕ေနာက္ ၂-ပိုဒ္ကို စပ္၍ အဓိပၸါယ္ယူလိုက္ေသာအခါ တပိုဒ္ႏွင့္တပိုဒ္မွာ မည္သို႕မွ မဆက္စပ္ဘဲ ေနခဲ့သျဖင့္၊ ရယ္ရႊင္ဘြယ္ အရာမ်ိဳး၌သာ အသံုးျပဳရေတာ့၏။ ။ ေရွးေခတ္သမယကလည္း ဤသံခ်ပ္မ်ိဳး ရွိခဲ့ဘူးသည္သာ ျဖစ္ေလသည္။

ဤသို႕လွ်င္ “သံခ်ပ္” စပ္နည္းမ်ားကို မွတ္ယူၾကရာသည္။ သံခ်ပ္ကဗ်ာကို စ၍တည္ထြင္ခဲ့စဥ္က ေရွး၌ေဖာ္ျပထားခဲ့သည့္အတိုင္း တပါးေသာ သီခ်င္းတို႕အတြင္းသို႕ ညွပ္သြင္းၿပီး ထိုး,ၾက ဆုိ,ၾကဘို႕ရန္သာ ျဖစ္ခဲ့ေသာ္လည္း၊ ယခုေခတ္ အခါ၌မူကား ထိုသို႕ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ သံခ်ပ္ခ်ည္း သက္သက္ကိုသာ ထိုး,ၾကလ်က္ ဒိုးပတ္၀ိုင္း, အိုးစည္၀ိုင္းတို႕၌ မ်ားစြာ အသံုးျပဳခဲ့ေလေတာ့သည္။

(ဦး) တင့္ေဆြ ေရးသားေသာ ကဗ်ာဖြဲ႕နည္း နိသ်ည္း က်မ္း (၁၉၆၄ တတိယအႀကိမ္ထုတ္) မွ။

(ဒါနဲ႕ ဘေလာ့ဂ္ထဲမွာေတာ့ ေရႊျပည္ေ၀း မ႑ပ္ ဆိုၿပီး သံခ်ပ္ေတြ ထုိးမယ့္ စင္တစ္စင္ ေတြ႕ထားတယ္။ ဒီဘေလာ့ဂ္မွာပါ။ ဘယ္သူုမဆို ဆင္ႏႊဲႏိုင္ပါသတဲ့။ မႏွစ္ကလည္း လုပ္ခဲ့ပါေသးတယ္။)