အသိဉာဏ္ဆိုင္ရာပိုင္ဆိုင္မႈအခြင္႕အေရးမ်ား - ၂

အသိဉာဏ္ဆိုင္ရာပိုင္ဆိုင္မႈအခြင္႕အေရးမ်ား - ၂

ၿမန္မာၿပည္မွာ မူပိုင္ခြင္႕လို႕ေခၚၾကတဲ႕ ေကာ္ပီရုိက္အေၾကာင္း မေၿပာခင္မွာ အိုင္ပီ (ဒီေနရာကစၿပီး Intellectual Property ကိုအိုင္ပီလို႕ပဲသံုးပါမယ္။) အမ်ိဳးအစားေတြအေၾကာင္း အၾကမ္းဖ်င္းေၿပာၿပခ်င္ပါတယ္။
၁) Copyrights (ဥပမာ။ သီခ်င္း၊ စာအုပ္)
၂) Patents (ဥပမာ။ ေကာ္ဖီေဖ်ာ္စက္လို တီထြင္မႈမ်ား inventions)
၃) Industrial Designs (ဥပမာ။ အေအးပုလင္းဒီဇိုင္းပံုစံလိုတီထြင္တာမ်ိဳး)
၄) Trademarks (ကုန္ပစၥည္း ၀န္ေဆာင္မႈပစၥည္း အမွတ္တံဆိပ္ )
၅) Geographical Indications (ဥပမာ။ ရွန္ပိန္)
၆) Trade Secrets & Confidential Information (ဥပမာ။ ကိုကာကိုလာရဲ႕ေဖာ္ၿမဴလာ)
၇) Plants Varieties Protection


စာေပအႏုပညာနဲ႕သိပၸံဆိုင္ရာ လက္ရာမ်ား literary, artistic and scientific works ေတြ နဲ႕ပတ္သက္တဲ႕ပိုင္ဆိုင္မႈအခြင္႕အေရးေတြကို ကို ေကာ္ပီရုိက္ ဥပေဒက ကာကြယ္မႈေပးပါတယ္။
သရုပ္ေဆာင္မႈ အသံလႊင္႕မႈ ေဖ်ာ္ေၿဖမႈ performances, broadcasts (ဥပမာ။ စတိတ္ရိႈးလို႕ ေခၚေနတဲ႕ဟာမ်ိဳးေတြ) ကေတာ႕ ေကာ္ပီရုိက္ႏွင္႕ သက္ဆိုင္ေသာအခြင္႕အေရး (Copyright's Related Rights) ထဲမွာပါပါတယ္။
Copyrights ဟာဖန္တီးသူရဲ႕ အိုင္ဒီယာကိုေတာ႕ကာကြယ္မေပးပါဘူး။ သူ႕ရဲ႕ဖန္တီးလိုက္တဲ႕ပစၥည္း presentation ကိုသာကာကြယ္ေပးတာပါ။ ဥပမာ ရွိတ္စပီးယား က ရုိမီယိုနဲ႕ဂ်ဳးလိယက္ ခ်စ္ၾက၊ အမ်ိဳးခ်င္းခ်င္းမတဲ႕ ၊ သတ္ေသၾက ၊ ကြဲၾက ဆိုတဲ႕သေဘာတရားဇာတ္လမ္းနဲ႕ေရးထားပါတယ္။ ဒီဇာတ္လမ္းသေဘာကို ေနာက္စာေရးဆရာတစ္ေယာက္ကယ ူၿပီး ၀တၳဳ အသစ္ေရးလို႕ရပါတယ္။ ၿပီးေတာ႕ ေကာ္ပီရုိက္မွာ သက္တမ္းရွိပါတယ္။

ေကာ္ပီရုိက္ကိုဘာလို႕ လိုက္နာရတာလဲ။ သေဘာတရားအားၿဖင္႕ကေတာ႕ ဖန္တီးတာေတြအားေပးဖို႕။ ၿပီးေတာ႕ တရားမွ်တဖို႕။ (ဒီေနရာမွာ ဖန္တီးသူေတြ ေရာင္းခ်သူေတြဘက္ကသာမက သံုးစြဲသူေတြဘက္ကပါ ထည္႕သြင္းစဥ္းစားဖို႕လိုတယ္ဆိုတာ မၿငင္းပါဘူး။ )
ေနာက္တစ္ခ်က္က စီးပြားေရးနဲ႕ဆိုင္တဲ႕ ပူးေပါင္းကူညီမႈေတြအတြက္ ႏုိင္ငံေတြအခ်င္းခ်င္းၾကားမွာ လက္မွတ္ထိုးထားရတဲ႕ စာခ်ဳပ္ေတြ၊ အဖြဲ႕၀င္ထားရတာေတြ ရွိတယ္။ အဲဒီလိုဆိုရင္ စာခ်ဳပ္ပါအခ်က္ေတြ အဖြဲ႕၀င္နဲ႕ဆိုင္တဲ႕ ဥပေဒ အခ်က္အလက္ေတြကို လိုက္နာရတယ္။ ကိုယ္႕ႏိုင္ငံ႕ဥပေဒကိုလည္း အဲဒါနဲ႕အညီ ၿပဳၿပင္ရတယ္။

ေကာ္ပီရုိက္ဥပေဒဟာအင္မတန္က်ယ္ၿပန္႕ပါတယ္။ စကၤာပူမွာဆုိရင္ေတာ႕ ကုမၸဏီဥပေဒၿပီးရင္ အထူဆံုး စာမ်က္ႏွာအမ်ားဆံုးဟာ ေကာ္ပီရုိက္ဥပေဒပါ။ အခုအထိလည္း ၿပင္ေနတုန္းပါပဲ။

ေကာ္ပီရုိက္နဲ႕ ပတ္သက္တဲ႕အေရးၾကီးတာကေတာ႕ Berne Convention (၁၈၈၆) ပါ။ ၿမန္မာႏိုင္ငံကေတာ႕ အဲဒီမွာ လက္မွတ္ထိုးထားတဲ႕ႏိုင္ငံမဟုတ္ပါ။ ဒါေပမယ္႕ ကုလသမဂၢ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံ ကမၻာ႕ကုန္သြယ္မႈအဖြဲ႕အစည္း၀င္ႏိုင္ငံၿဖစ္တဲ႕အတြက္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ႏိုင္ငံစီးပြားေရး တုိးတက္လာရင္ တၿဖည္းၿဖည္းနဲ႕ အဲဒီလိုစာခ်ဳပ္ေတြမွာ ပါ၀င္လာၿပီး အိုင္ပီရုိက္ကာကြယ္မႈေတြကို အဆင္႕တစ္ခုေရာက္ေအာင္ မလြဲမေသြ သတ္မွတ္လိုက္နာရမွာပါ။

ပထမဆံုးသိသင္႕တာကေတာ႕ ေကာ္ပီရုိက္ပိုင္ရွင္ဟာ သူ႕ရဲ႕ဖန္တီးမႈကို သူၾကိဳက္သလိုသံုးစြဲခြင္႕ exclusive ရထားတယ္ဆိုတာပါပဲ။ ေကာ္ပီရုိက္ဆိုတာ တခ်ိဳ႕ရိုက္ေတြလို မွတ္ပံုတင္စရာမလိုပါ။ သူဖန္တီးၿပီးတဲ႕အခ်ိန္မွာ သူဟာပိုင္ရွင္ၿဖစ္သြားပါၿပီ။ economic rights ေအာက္မွာ သူဟာထုတ္လုပ္ေရာင္းခ် ႏိုင္ခြင္႕ရွိၿပီး moral rights အေနနဲ႕သူ႕နာမည္နဲ႕သူ႕ဖန္တီးမႈၾကားကသက္ဆိုင္မႈကိုသူဟာပိုင္ဆိုင္ပါတယ္။

ထပ္ၿပီးအေသးစိတ္ေၿပာရရင္ rights of reproduction ကိုလည္းသူပိုင္ပါတယ္။ သူပိုင္တဲ႕လက္ရာကို တင္ၿပခ်င္တဲ႕မီဒီယာမ်ိဳးစံုနဲ႕သူေရာင္းပါမယ္။ သံုးစြဲသူအေနနဲ႕ကေတာ႕ တကိုယ္ရည္စာ သံုးစြဲဖို႕ reproduce လုပ္တာထက္ပိုမိရင္ သူ႕ေကာ္ပီရိုက္ကို ထိပါးရာက်ေနပါၿပီ။

ေနာက္တစ္ခုက right of performance သူပိုင္ပါတယ္။ အဲဒီေအာက္မွာ right of broadcasting နဲ႕ right of communication to public စတာေတြကို သူပိုင္တယ္ဆိုတာသိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါဆို လက္ဖက္ရည္ဆိုင္မွာ ကိုယ္တစ္ေယာက္ထဲမက လူအမ်ားၾကားေအာင္က်ယ္ေလာင္စြာ သီခ်င္းဖြင္႕ေပးတာပါ မရသလိုၿဖစ္ေနၿပီေနာ္။
ဒါေပမယ္႕ ရိုးရုိးေတြးၾကည္႕ရင္ေတာ႕ ပိုင္ရွင္ကၾကိဳက္မယ္ထင္ရတယ္။ သူ႕အေခြကို ေပါက္ေအာင္လုပ္ေပးတာကိုး။

ဒါဆို သီခ်င္းတစ္ပုဒ္ရဲ႕ ေကာ္ပီရုိက္ပိုင္ရွင္က သူ႕အေခြကို တိတ္ေခြ ဒီဗီဒီ ဗီစီဒီ ပံုစံမ်ိဳးစံုနဲ႔ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ႏိုင္ခြင္႕႔ ရွိတာကိုသိေလာက္ၿပီ။ ဒါေပမယ္႕ သင္႕ေတာ္တဲ႕ေစ်းႏႈန္းနဲ႕မေရာင္းဘူးဆိုရင္ေတာ႕ ခိုးကူးတာေတြ ေပၚလာမွာပဲ။ တဖက္ကလည္း သူ႕စီးပြားေရးကို ထိခိုက္ေလာက္ေအာင္ၿဖစ္လာေတာ႕ ေတာ္ၿပီ သီခ်င္းမဆိုေတာ႕ဘူး. ေခြမထုတ္ေတာ႕ဘူး ဆိုေတာ႕ ကိုယ္လည္းနားမေထာင္ရ အားလံုးရႈံးၾကရတာပဲ။ ၀ယ္တဲ႕သူက အလကားရတဲ႕အထိ အသက္သာဆံုးၿဖစ္ခ်င္မယ္။ ေရာင္းတဲ႕သူကလည္း သူေဌးခ်က္ခ်င္း ၿဖစ္ေအာင္အထိ အမ်ားဆံုးရခ်င္တယ္။ သူ႕မွာ အရင္းအႏွီးေတြလည္းရွိတယ္။ အဲဒီၾကားမွာ ႏွစ္ဖက္လံုးအဆင္ေၿပေအာင္ညွိၾကဖို႕လိုတယ္။ ေရာင္းသူဘက္ကေတာ႕ ေကာ္ပီရုိက္နဲ႕ကာကြယ္ေပးထားတယ္။ ၀ယ္တဲ႕သူဘက္ကေရာ။ ကိုယ္ဆို ႏွစ္တိုင္း ကြန္ၿပဴတာအတြက္ ေနာ္တြန္အန္တီဗိုင္းရပ္စ္ေဆာ႕ဖ္၀ဲ မၿဖစ္မေန၀ယ္ရတိုင္း အရမ္းစိတ္ဆိုးတယ္။ ေစ်းကလည္းၾကီးတယ္ေလ။ ဒီေနရာမွာ၀ယ္သူဘက္ကကာကြယ္တဲ႕ Antitrust Law တို႕ Consumers' right ဆိုတာေတြရွိပါတယ္။

နည္းပညာအသစ္ေတြေပၚလာတာကလည္း ေတာ္ေတာ္အေရးပါတယ္။ တခါတခါက်ေတာ႕ ေစ်းၾကီးလို႕ခုိးကူးတာထက္ လြယ္လြန္းလို႕ခိုးကူးၾကတာ။ စဥး္စားၾကည္႕ပါ။ ေရႊထုပ္ၾကီးကို လံုလံုၿခံဳၿခံဳသိမ္းမထားပဲ လမ္းလယ္ေခါင္ခ်ထားၿပီးမွ ခိုးတဲ႕လူကိုေစာင္႕ဖမ္းရင္ ဘယ္တရားပါ႕မလဲ။ လြယ္ရင္သူၾကြယ္ေတာင္ခိုးတယ္တဲ႕။ စကားပံုေတာင္ရွိေသးတယ္။ အဲဒီမွာ ဖန္တီးမႈပစၥည္းထုတ္လုပ္သူနဲ႕႔ ဖန္တီးမႈနဲ႕လူေတြကို ဆက္သြယ္တဲ႕နည္းပညာ ထုတ္လုပ္သူတို႕ၾကားက conflict of interest ကိုေတြ႕ႏိုင္တယ္။
(ဆက္ရန္)

(အိုင္ပီနဲ႕ပတ္သက္တဲ႕ အေၿခခံဗဟုသုတေတြ ရခ်င္တယ္ဆိုရင္ ဒီ၀က္ဘ္ဆိုက္မွာ ရွိတဲ႕ အေ၀းသင္ သင္တန္းေတြတက္ဖို႕တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။ DL 001 နဲ႕ DL 101 ကိုတက္ပါ။ ပိုက္ဆံတစ္ၿပားမွမေပးရပါဘူး။ DL 101 အတြက္ဆိုရင္ ေအာင္သြားရင္ Certificate ရပါမယ္။
http://www.wipo.int/academy/en/courses/distance_learning/catalog/c_index.html )