ခႏၶာကိုယ္အေျချပဳျဖစ္စဥ္ဖန္တီးမႈမ်ား (၈ ဒီဇင္ဘာ ၂၀၁၁)

၁။ Richard Martel (French Canadian performance artist & scholar)
အမိႈက္သိမ္း ေခါင္းေလာင္းေလးတစ္လံုး ကို တီးတယ္။ အိတ္တစ္လံုးထဲက ဒန္အိုးဖံုးတစ္လံုး ထုတ္လာၿပီး ေရွ႕ကို ေျခလွမ္းမွန္မွန္နဲ႕ေလွ်ာက္လာတယ္။ ဒန္အိုးဖံုးကို ၾကမ္းျပင္ေပၚခ်တယ္။ အိတ္ရွိရာကို ျပန္သြားတယ္။ ေခါင္းေလာင္းေလးကိုတီးတယ္။ အမိႈက္ေတြကို လက္ခုတ္ထဲထည့္ၿပီး အေသအခ်ာ သယ္လာတယ္။ ဒန္အိုးဖံုးေပၚမွာ သပ္သပ္ရပ္ရပ္ ခ်တယ္။ ၿပီးေတာ့ လက္ညိဳးတစ္ေခ်ာင္းေထာင္ၿပီး တစ္ေနရာကို ညႊန္ျပရင္း ရပ္ေနတယ္။ ျပန္သြားတယ္။ အမိႈက္သိမ္းေခါင္းေလာင္းကို တီးတယ္။ ေနာက္ထပ္ ဒန္အိုးဖံုးတစ္လံုးနဲ႕ အဲဒီ ျဖစ္စဥ္ကို ျပန္လုပ္တယ္။ လက္ညိဳးထိုးတဲ့ ဦးတည္ရာကို အႀကိမ္တိုင္းမွာ ေျပာင္းတယ္။ အထက္ေစာင္းေစာင္းဆီ ေအာက္စူးစူးဆီ အမိႈက္ေတြတည့္တည့္ဆီ စသည္ျဖင့္။ ဒီလိုနဲ႕ ဒန္အိုးဖံုး ေလးခုတိတိမွာ အမိႈက္ေတြ တန္းစီ ေနရာခ်လို႕ၿပီးၿပီ။ ေနာက္ဆံုဒန္အိုးဖံုး တစ္ခုကို အလယ္မွာ ခ်ထားလိုက္တယ္။ ဒီတစ္ခါ သူ႕အိတ္ထဲက အရာတစ္ခုကို မထုတ္ခင္ အ၀ါေရာင္ ရာဘာလက္အိတ္တစ္စံုကို က်က်နန စြပ္တယ္။ ဆြဲထုတ္လိုက္တာက ေရႊေရာင္ ေျပာင္းတိုေသနတ္ တစ္လက္။ ေသနတ္ကို လက္ႏွစ္ဖက္နဲ႕ အုပ္မိုးဆုပ္ကိုင္ ေျမွာက္ခ်ီတယ္။ အလယ္က ဒန္အိုးဖံုးဆီကို ေျခတစ္လွမ္းခ်င္း လွမ္းေလွ်ာက္ၿပီး ေသနတ္ကို ထည့္လိုက္တယ္။ ေသနတ္ရွိရာကို လက္ညိဳးညႊန္လိုက္ျပန္တယ္။ အဲဒီေနာက္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာကေန ေလးႀကိမ္တိုင္တိုင္ ဒူးေထာက္ လက္ႏွစ္ဘက္ကို ျဖန္႕ကားၿပီး ေရႊေရာင္ေသနတ္ကို အရိုအေသ ျပဳလုိက္တယ္။ ၿပီးေတာ့ အမိႈက္ထည့္ထားတဲ့ ဒန္အိုးဖံုးေလးခုကို ေသနတ္ရဲ႕ ေလးဘက္ ေလးတန္မွာ ေနရာေရႊ႕ ခ်ထားလိုက္တဲ့အခါ ျပကြက္ၿပီးဆံုးပါၿပီ။



၂။ မေသာ္တာ၊ ျမတ္ခုိင္ဇင္၊ ပီတိ
အျဖဴေရာင္ ၀တ္စံုကို ၀တ္ဆင္ထားတဲ့ ကေလးမေလး တစ္ေယာက္ဟာ ထီးအျဖဴတစ္လက္ကို လက္တစ္ဘက္က ေဇာက္ထိုး ကိုင္ေဆာင္းထားတယ္။ မ်က္လံုးႏွစ္ဘက္ဟာ အ၀တ္တစ္စနဲ႕ ပိတ္ဖံုးခံေနရၿပီး အျဖဴေရာင္ အိတ္တစ္လံုးကိုလည္း လြယ္ထားတယ္။ သူ႕ေရွ႕ဘက္ ခပ္လွမ္းလွမ္းမွာေတာ့ ထည့္စရာ (ေရစစ္) တစ္ခု ကို လက္ႏွစ္ဘက္ ဆန္႕တန္းၿပီး တည့္တည့္မတ္မတ္ကိုင္ကာ မတ္တတ္ရပ္ေနသူ မိန္းကေလးတစ္ဦး။ တတိယေျမာက္ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးကတာ့ သစ္သားကုလားထုိင္တစ္လံုးကို ႀကိဳးႀကီးႀကီးေတြနဲ႕ သူမရဲ႕ ေနာက္ေက်ာကို ပူးခ်ည္ထားတယ္။ လက္ထဲမွာေတာ့ အိတ္ႀကီး တစ္လံုးကို ကိုင္ၿပီး လူေတြၾကားကို သြားလာလွည့္လည္ေနတယ္။ အဲဒီအမ်ိဳးသမီးရဲ႕ ခ်ဥ္းကပ္ျခင္းကို ခံရသူေတြဟာ အိတ္ႀကီးထဲမွာ ပါလာတဲ့ ပလတ္စတစ္ေဘာလံုး ေသးေသးေလးေတြကို ႏိႈက္ယူၿပီး အျဖဴေရာင္၀တ္စံုနဲ႕ ေကာင္မေလးရဲ႕ လက္ထဲကို သြားထည့္ေပးၾကရတယ္။ ကေလးမေလးက ေဘာလံုးရတဲ့အခါ သူ႕ေရွ႕မွာ မတ္တတ္ရပ္ေနတဲ့ မိန္းကေလးရဲ႕ ေရစစ္ခြက္ထဲကို ၀င္ေအာင္ မွန္းၿပီး လွမ္းေပါက္တယ္။ ေဘာလံုးေတြက ေဘးကိုေခ်ာ္သြားတာ မ်ားတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ တစ္ေယာက္ၿပီး တစ္ေယာက္ ေဘာလံုးေတြ တစ္လံုးၿပီး တစ္လံုး ေပးၾကတာကို ကေလးမေလးက ေပါက္ရင္းနဲ႕ ေနာက္ဆံုး တစ္လံုးသာ အိတ္ထဲမွာ က်န္တယ္။ ဒီေတာ့ အိတ္ႀကီးကိုင္ထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးက ကေလးမေလးရဲ႕ မ်က္လံုးစည္းကို ဖြင့္ေပးလိုက္တယ္။ ေနာက္ဆံုးေဘာလံုးကို လက္ထဲထည့္ေပးလိုက္တယ္။ အျမင္အာရုံထင္ရွားသြားတဲ့ ကေလးမဟာ သူ႕လက္ထဲက ေနာက္ဆံုးေဘာလံုးနဲ႕ ေရစစ္ထဲ၀င္ေအာင္ ေပါက္မလို႕ အေသအခ်ာ ခ်ိန္တယ္ ရြယ္တယ္။ ေနာက္ဆံုးအခ်ိန္မွာေတာ့ ေဘာလံုးကို မပစ္ေပါက္ေတာ့ပဲ သူလြယ္ထားတဲ့ အျဖဴေရာင္ အိတ္ထဲကိုပဲ ထည့္လိုက္ေတာ့တယ္။



၃။ ၿငိမ္းခ်မ္းစု
ဗုဒၶဘာသာ ဘုရားရွိခိုး ဂီတသံက ပ်ံ႕လြင့္ေနတယ္။ သရုပ္ေဖာ္ျပသူဟာ ပရိသတ္ထဲမွာ ထိုင္ေနတယ္။ တီးလံုးသံ မွိန္လာၿပီး သူဟာ အိတ္တစ္လံုးထဲက စကၠဴေလယာဥ္ပ်ံေတြကို ေလထဲကို လႊတ္ရင္း ေရွ႕ကို ေလွ်ာက္လွမ္းလာတယ္။ စကၠဴေလယာဥ္ပ်ံ ေတြ ဆက္လႊတ္တယ္။ ေနာက္ေတာ့ စကၠဴေလယာဥ္ တစ္စီးကို နံရံေပၚမွာတင္ၿပီး အေတာင္ပံတစ္ဘက္စီေပၚမွာ ေဆာ့ပင္တစ္ေခ်ာင္းနဲ႕ ေရးျခစ္လိုက္တယ္။ ေရးလိုက္တဲ့ စာလံုးကေတာ့ FREEDOM တဲ့။ အဲဒီ FREEDOM လို႕ အေတာင္ပံေတြေပၚမွာ ေရးထားတဲ့ စကၠဴေလယာဥ္ကို ကိုင္ၿပီး အားကုန္လႊဲ လႊတ္လိုက္ျပန္တယ္။ ေလယာဥ္ က်သြားတဲ့ အနီးအနားကလူေတြက တစ္ခါ ျပန္လႊတ္ၾကတယ္။ အဲဒီလို ေလယာဥ္ကို ဟိုဘက္ဒီဘက္ လႊတ္ေနၾကတုန္းမွာပဲ သူဟာ ညာဘက္ လက္ေခ်ာင္းေတြကို တိပ္ေတြနဲ႕ ပတ္ခ်ည္လိုက္တယ္။ တိပ္ႀကိဳးနဲ႕ ပတ္ထားတဲ့သူ႕လက္ေခ်ာင္းေတြရဲ႕ ထိပ္မွာေတာ့ ကဒ္ထူျပားနဲ႕ လုပ္ထားတဲ့ လက္ညိဳးထိုးေနတဲ့ပံုစံ လက္အတုတစ္ခုကို တပ္ဆင္လိုက္တယ္။ ျဗဳန္းဆို သူက အသံနက္ႀကီးနဲ႕ ထေအာ္လိုက္တယ္။ “ဘာမွတ္ေနလဲ၊ ငါရွာေနတာ…...” လက္ညိဳးအတုႀကီး ကို ေနရာအႏွံ႕ ထိုးေနရင္း ေျပာေနရင္း အဲဒီမွာ ျပကြက္ကို အဆံုးသတ္ပါတယ္။။




၄။ သင္တန္းသားတစ္ဦး (အမည္ မမွတ္မိ)
တိုက္ပံုအနက္နဲ႕ ပုဆိုး၀တ္ထားတဲ့ သူဟာ ေျခတစ္ေပါင္က်ိဳးနဲ႕ ျမင္ကြင္းထဲ ၀င္ေရာက္လာတယ္။ အဲဒီအေနအထားမွာပဲ စီးထားတဲ့ ကတၱီပါဖိနပ္ကို တစ္ဖက္တစ္ခ်က္မွာ ခၽြတ္လိုက္တယ္။ ေျခကိုကားၿပီး မတ္မတ္ရပ္တယ္။ တိုက္ပံုအက်ၤီကို ၾကယ္သီးမျဖဳတ္ပဲ လက္ကိုလွ်ိဳၿပီး အထဲသြင္းလိုက္တယ္။ တိုက္ပံုအက်ၤီရင္ဘတ္ ၾကယ္သီးလြတ္ေနတဲ့ ေနရာကေန လက္ဖမိုးႏွစ္ဘက္ကို ျပန္ထုတ္လာတယ္။ လက္အိတ္ အျဖဴေရာင္ စြပ္လိုက္တယ္။ လက္ေတြရဲ႕ အေနအထားကို လက္အုပ္ခ်ီ၊ လက္တစ္ေခ်ာင္းေပၚ လက္တစ္ေခ်ာင္းဆုပ္ကိုင္၊ လက္သီးဆုပ္ စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး တျဖည္းျဖည္းနဲ႕ ေျပာင္းျပေနတယ္။ အၾကာႀကီး လက္သရုပ္ေဖာ္မႈ ၿပီးတဲ့အခါမွာေတာ့ လက္ႏွစ္ေခ်ာင္းကို ကို အက်ၤီေအာက္ကပဲ တိုက္ပံုအက်ၤီလက္ ထဲ ျပန္ထည့္လိုက္တယ္။ ၀တ္ထားတဲ့ ပုဆိုးကို ေအာက္နားစကေန လွမ္းမတယ္။ ပုဆိုးကို အကုန္ဆြဲ ေခါင္းၿမီးၿခံဳကာ တစ္ပတ္ကၽြမ္း လွိမ့္ခ်လိုက္တဲ့အခါ ဖန္တီးမႈျပကြက္ဟာ အဆံုးသတ္ပါတယ္။



၅။ ဉာဏ္လင္းထက္
လူေတြရဲ႕ လက္ေတြကို သန္႕စင္ေဆးရည္နဲ႕ လိုက္ျဖန္းေပးတယ္။ လက္ခ်င္းတြဲၿပီး လူတန္းႀကီး ႏွစ္ထပ္ လုပ္ခုိင္းတယ္။ လူတန္းႀကီးေရွ႕ ျမက္ခင္းျပင္ေပၚမွာ ေလွခါးတစ္စင္းကို ေထာင္ၿပီး ေလွခါးထစ္ေတြ အဆံုးကို တက္ပါတယ္။ လက္ထဲမွာေတာ့ ေရကရားတစ္ခုကို ကိုင္ထားတယ္။ ပန္းပြင့္ေတြကို ေလွခါးေပၚကေန ႀကဲခ်လိုက္တယ္။ ေရကရားကို ေလွခါးအျမင့္ကေန ကိုင္ေျမွာက္ၿပီး တစ္စက္ခ်င္း ျဖည္းျဖည္းသြန္းခ်ပါတယ္။ ေရကရားကိုေလာင္းေနစဥ္ ဆုေတာင္းေတးသံတစ္ခု ေနာက္ခံဂီတအျဖစ္ ေပၚလာခဲ့တယ္။ ေရစက္ခ်မႈၿပီးဆံုးခ်ိန္မွာ ပရိသတ္ႀကီးကို လက္တြဲျဖဳတ္ႏိုင္ၾကပါၿပီ လို႕ ေၾကညာလိုက္ၿပီး သူ႕ရဲ႕ဖန္တီးမႈ ကို နိဂုံးခ်ဳပ္ပါတယ္။




၆။ ရဲ၀င္းေစာ
စစခ်င္းေတာ့ ကုလားထိုင္တစ္လံုးေပၚမွာ သူ ထိုင္ေနတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ကုလားထုိင္ေပၚက ဆင္းၿပီး ေဘးမွာ ထိုင္လိုက္တယ္။ ကုလားထိုင္ကို ေဘးဘက္လွည့္လိုက္တယ္။ သူလည္း ေဘးလွည့္ထုိင္တယ္။ ကုလားထိုင္ကို တေစာင္းလွဲခ်လိုက္တယ္။ သူလည္း ကိုယ္တေစာင္း လွဲခ်လိုက္တယ္။ ကုလားထိုင္ကို ပက္လက္လွန္ ေထာင္လုိက္တယ္။ သူလည္း ပက္လက္လွန္လိုက္တယ္။ ကုလားထုိင္ကို ေနာက္ေက်ာခိုင္းလိုက္တယ္။ သူလည္း ေနာက္ေက်ာခိုင္း ထုိင္လိုက္တယ္။ ကုလားထုိင္ကို ေမွာက္လုိက္တယ္။ သူလည္း ေမွာက္ခ်လိုက္တယ္။ ကုလားထုိင္ကို ေရွ႕ဘက္ျပန္လွည့္ၿပီး ခ်လိုက္တယ္။ သူလည္း ကုလားထုိင္ေနာက္ကေန အဲဒီပံုစံအတုိင္း လိုက္ထိုင္လိုက္တယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ ကုလားထိုင္ကို သူ႕ေပါင္ေပၚကို ယူတင္လိုက္ပါေတာ့တယ္။



၇။ ကုိစန္းဦး
စားပြဲေပၚကို ဖရဲသီးတစ္လံုးနဲ႕ သေဘၤာသီးတစ္လံုး ယူလာတယ္။ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ကို ဖိတ္ေခၚတယ္။ ဖရဲသီးကို ခ်ီးျမွင့္လိုက္တယ္။ စားပြဲကိုေက်ာခိုင္းၿပီး ပရိသတ္ဘက္ မ်က္ႏွာမူထားတဲ့ ကုလားထိုင္တစ္လံုးေပၚမွာ အမ်ိဳးသမီးကို ဖရဲသီးကို ကိုင္ၿပီး ထုိင္ခိုင္းလိုက္တယ္။ ေနာက္ထပ္ အမ်ိဳးသားတစ္ေယာက္ကို ဖိတ္ေခၚတယ္။ သေဘာၤသီးကို ေပးလိုက္တယ္။ ေနာက္ထပ္ ကုလားထုိင္တစ္လံုး ေပၚမွာ အဲဒီသေဘၤာသီးကို ကိုင္ၿပီး သူ႕ကို ထုိင္ခိုင္းလိုက္ျပန္တယ္။ ခဏၾကာေတာ့ သရုပ္ျပသူဟာ သေဘၤာသီးကို ျပန္ေတာင္းတယ္။ လူကိုေတာ့ သူ႕ေနရာမွာပဲ ထုိင္ခုိင္းထားတယ္။ စားပြဲေပၚမွာ ဓားတစ္ေခ်ာင္းနဲ႕ သေဘၤာသီးရဲ႕ ထိပ္၀ကို လွီးျဖတ္လိုက္တယ္။ ဇြန္းတစ္ေခ်ာင္းနဲ႕ အထဲက အသားေတြကိုျခစ္ယူၿပီး ပန္းကန္ထဲကို ထည့္တယ္။ ဖရဲသီးကို လည္း ျပန္ယူၿပီး ထိပ္၀လွီးျဖတ္ အသားျခစ္ယူတယ္။ ေနာက္ေတာ့ သေဘၤာသီးအသားေတြကို ဖရဲသီးထဲ အစာသြတ္တယ္။ ဖရဲသီး အသားေတြကို သေဘၤာသီးထဲ အစာသြတ္တယ္။ အကၽြင္းအက်န္ေတြ အစအနေတြကို အားရပါးရ ပါးစပ္ထဲ ထည့္စားၿပီး ရွင္းလိုက္တယ္။ ဘာမွမက်န္ေတာ့တဲ့အခါ အသီးေတြကို လွီးျဖတ္ထားတဲ့ ထိပ္၀ေတြကိုျပန္ကပ္ၿပီး စတက္ပလာနဲ႕ ႏွိပ္ပိတ္လိုက္တယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ ဖရဲသီးအစာသြပ္ထားတဲ့ သေဘၤာသီးကို အမ်ိဳးသားကို ျပန္ေပး သေဘာၤသီးအစာသြပ္ထားတဲ့ ဖရဲသီးကို အမ်ိဳသမီးကို ျပန္ေပးလိုက္ပါတယ္။



၈။ အုန္းခိုင္ဇင္
ျမက္ခင္းျပင္ေပၚမွာ အိတ္တစ္လံုးထဲက အရာေတြကို ႀကဲျဖန္႕ခ်လိုက္တယ္။ တစ္ခါသံုး ဗူးခြံေတြ ပလတ္စတစ္ခြံေတြ၊ ပိန္ရႈံ႕ေနတဲ့ သံဗူးခြံေတြ၊ ေဘာလ္ပင္ ခဲတံ စာေရးကိရိယာ အပ်က္ေတြ။ သစ္ရြက္ေတြ၊ ဂ်င္းေဘာင္းဘီ အက်ၤီ အစုတ္အျပတ္ေတြ။ စာရြက္လြတ္ေတြေပၚမွာ ေဆာ့ပင္ေရာင္စံုနဲ႕ စာေၾကာင္းေတြ ေရးျခစ္လို္က္တယ္။ White is blank. Green is illusion. Blue is pain. စသည္ျဖင့္။ ေရာင္စံုစကၠဴေတြကို ဟိုဟိုဒီ ႀကဲခ်လိုက္ျပန္တယ္။ ၀ါးအုပ္ေဆာင္းတစ္ခုကို ယူလာၿပီး ကြင္းျပင္ရဲ႕အလယ္ တစ္ေနရာမွာ ခ်လိုက္တယ္။ ေစာေစာက ေရးျခစ္ထားတဲ့ စာရြက္ေတြကို အုပ္ေဆာင္းေပၚမွာ ပတ္ပတ္လည္ စီရီခင္းလိုက္တယ္။ တိုင္ငါးတိုင္ကို အုပ္ေဆာင္း ပတ္ပတ္လည္မွာ စိုက္လုိက္တယ္။ အုပ္ေဆာင္းရဲ႕ အလယ္က အေပါက္ထဲကို ေကာက္ရိုးေျခာက္စည္းေတြကို ထိုးထည့္လိုက္တယ္။ ၿပီးေတာ့ ပန္းစည္းတစ္စည္းထဲက ေရာင္စံုပန္းငါးပြင့္ကို ယူလာတယ္။ တိုင္ေတြၾကားမွာ ပန္းေတြကို တစ္ပြင့္စီ ဆင္ယင္လိုက္တယ္။ က်န္တဲ့ပန္းေတြကို ပြင့္ဖတ္ေတြေျခြၿပီး ႀကဲျဖန္႕လိုက္ျပန္တယ္။ အသင့္ေရးထားတဲ့ စာတစ္ပိုဒ္ကို ရြတ္ဖတ္ျခင္းျဖင့္ ျပကြက္ကို အဆံုးသတ္ပါတယ္။ “သံသရာလည္ေနတဲ့ သံသရာစက္၀ိုင္းရဲ႕ ေႏွာင္ဖြဲ႕ျခင္းနဲ႕ အာရုံေတြရဲ႕ တားျမစ္ထိန္းခ်ဳပ္မႈကို ခံစားၾကတယ္။ ေၾကြလြင့္ၾက၊ လႈပ္ရွားၾက၊ လွပၾက၊ စၾက၀ဠာခြင္ထဲမွာ တစ္စံုတစ္ေယာက္ရဲ႕ ………………………….”.












ျပည္လမ္း Institut Francais de Birmanie မွာ ၂၀၁၁ ဒီဇင္ဘာ ၈ ရက္ ညေနက က်င္းပခဲ့တဲ့ Body Temporary လို႕ အမည္ရတဲ့ performance ဖန္တီးမႈေတြမွာ ေတြ႕ျမင္ခဲ့ရတာေတြကို သိုေလွာင္ထားခဲ့တဲ့ အာရုံထဲက ဆြဲေခၚၿပီး အနီးစပ္ဆံုး စာစီကံုးလိုက္ပါတယ္။ အႏုပညာရွင္ေတြက ဘာေတြကို ဖန္တီးျပခ်င္ခဲ့သလဲ ဆိုတာ ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိ သံုးသပ္ ခံစားစရာမ်ား ျဖစ္ခဲ့ရင္ ကိုယ္တုိင္ ဆက္လက္ ေတြးေတာၾကေစဖို႕ပါ။

ပန္ဒိုရာ