အာဏာရွင္တစ္ဦးကို နားလည္ၾကည့္ျခင္း ႏွင့္ ေနာက္ဆက္တြဲမ်ား

ကိုေမာင္ရင္က ညႊန္းလို႕ စေကာ့တလန္ရဲ႕ ေနာက္ဆံုးဘုရင္ (The Last King of Scotland) ဆိုတဲ့ ဒီဗီြဒီတစ္ေခြကို ၾကည့္ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၆ ကမွ ထြက္တဲ့ ရုပ္ရွင္ပါ။

ပံု ဒီက

ဒီကားကေတာ့ နယ္လဆင္ မန္ဒဲလား ၿပီးရင္ နာမည္အႀကီးဆံုး အာဖရိကန္ လို႕ ေျပာၾကတဲ့ ၁၉၇၀ႏွစ္မ်ားက ယူဂန္ဒါ ႏိုင္ငံရဲ႕ စစ္အာဏာရွင္ အီဒီ အာမင္ (Idi Amin) အေၾကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။ နာမည္ႀကီးပံု ႀကီးနည္းကေတာ့ စိတ္၀င္စားစရာပါ။ အာမင္ အျဖစ္ Forest Whitaker က သရုပ္ေဆာင္ထားၿပီး နဲ႕ သူ႕ရဲ႕ အနီးကပ္ဆရာ၀န္ စေကာ့လူမ်ိဳး ေဒါက္တာ နီကိုးလပ္စ္ ဂါရီဂန္ အျဖစ္ James McAvoy က သရုပ္ေဆာင္ထားပါတယ္။ Forest Whitaker ဟာ ဒီကားမွာ ေအာ္စကာဆု ရခဲ့ပါတယ္။


ဒီဇာတ္လမ္းကို မေျပာခင္ ယူဂန္ဒါ ႏိုင္ငံရဲ႕ အေၾကာင္းေလး အၾကမ္းဖ်ဥ္း ျပန္လွန္ရရင္ ပိုေကာင္းပါတယ္။ သိၾကမယ့္အတိုင္း ယူဂန္ဒါဆိုတာ ကင္ညာ၊ ဆူဒန္၊ ကြန္ဂို၊ ရ၀မ္ဒါ နဲ႕ တန္ဇနီးယားတို႕ ၀န္းရံထားတဲ့ အေရွ႕အာဖရိက က ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိ လူဦးေရ သန္း ၃၀ နီးပါးရွိတယ္ လို႕ ေတြ႕ရတယ္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွာ လြတ္လပ္ေရး ရခဲ့တယ္။ အဂၤလိပ္ လက္ေအာက္ခံစနစ္၊ ဘုရင္စနစ္၊ အာဏာသိမ္းမႈမ်ား၊ စစ္တပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလ တို႕ကို ျဖတ္သန္းခဲ့တယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပခဲ့ၿပီး Yoweri Museveni က သမၼတ အျဖစ္ လက္ရွိ အုပ္ခ်ဳပ္ေနပါတယ္။

ဒီဇာတ္လမ္းက ယူဂန္ဒါရဲ႕ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္မ်ား ကာလကို ေဖာ္က်ဳးထားပါတယ္။ ဘြဲ႕ရကာစ ဆရာ၀န္ေပါက္စ စေကာ့လူမ်ိဳး နီကိုးလပ္စ္ဟာ ယူဂန္ဒါ ႏိုင္ငံမွာ အလုပ္လုပ္ဖို႕ ေရာက္လာပါတယ္။ သူေရာက္တဲ့အခ်ိန္ ၁၉၇၁ မွာ အီဒီအာမင္ရဲ႕ စစ္တပ္က မီလ္တန္ အိုဘိုေတ (Milton Obote) ဆီကေန အာဏာ သိမ္းလိုက္ခ်ိန္ေပါ့။ အားတက္သေရာ ေထာက္ခံေနပံုရတဲ့ ယူဂန္ဒါ ျပည္သူေတြနဲ႕ အာမင္ရဲ႕ အေျပာအေဟာ ကို ၾကည့္ၿပီး နီကိုးလပ္စ္ဟာ အာမင္ အေပၚမွာ စေတြ႕ေတြ႕ခ်င္း သေဘာက်မိပါတယ္။

ဇာတ္လမ္း အေသးစိတ္ကိုေတာ့ ေသေသခ်ာခ်ာ ေျပာမျပေတာ့ပါဘူး။ မၾကည့္ရေသးရင္ အရသာ ပ်က္သြားမွာလည္း စိုးပါတယ္။ စေကာ့လူမ်ိဳးေတြ အေပၚမွာ ထူးထူးျခားျခား ရူးသြပ္မႈရွိသူ အာမင္ဟာ နီကိုးလပ္စ္ကို သူ႕ကိုယ္ပိုင္ ဆရာ၀န္အျဖစ္ ခန္႕လိုက္ပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ သူ႕ရဲ႕ အနီးကပ္ အႀကံေပးဆန္ဆန္ အထိကို သေဘာထားၿပီး ေတာ္ေတာ္ အေရးေပး ခဲ့ပါတယ္။

အာမင္ဟာ ေအာက္ေျခကေန ႀကိဳးစားၿပီး ဒီေနရာကို ေရာက္လာခဲ့သူ၊ အင္မတန္ စိတ္ဓာတ္ မာေက်ာသူ ျဖစ္တယ္။ ၿဗိတိသွ် စစ္တပ္မွာ တာ၀န္ထမ္းခဲ့တယ္။ အႏွိမ္ခံခဲ႕ရတဲ့ အခ်ိန္ေတြလည္း ရွိခဲ့တယ္။ တကယ္ေတာ့ အာမင္ဟာ အာဏာဆံုးရႈံးရမွာ အလြန္ ေၾကာက္လန္႕ၿပီး သူ႕အာဏာ ခိုင္ၿမဲဖို႕အတြက္ ဘာမဆို လုပ္၀ံ႕သူ လက္မရြ႕ံ တစ္ေယာက္ပဲ။ ဘယ္သူ႕ကိုမွလည္း မယံုေတာ့ဘူး။ ဒီ႕အျပင္ အာမင္က အစြဲအလန္းလည္း ႀကီးသူ။ သူ႔ကို လုပ္ႀကံလို႕ မရဘူး၊ သူေသမယ့္ေန႕ကို အိပ္မက္အရ ႀကိဳသိတယ္လို႕လည္း ေျပာဖူးတယ္။ သူ႕ကိုယ္သူ ၿဗိတိသွ် အင္ပါယာကို ေအာင္ႏိုင္သူလို႕ စေကာ့တလန္ရဲ႕ ေနာက္ဆံုးဘုရင္လုိ႕ တင္စားၿပီး ဘုရင္ရူးလည္း ရူးေနေသးတယ္။ သူ႕စစ္တပ္ကို စေကာ့ပံုစံ ဆင္ယင္ထားတယ္။ နီကိုးလပ္စ္က အစပိုင္းက ဒါေတြကို မရိပ္မိခဲ့ဘူး။

တျဖည္းျဖည္း ဆိုး၀ါးလာတဲ့ အာမင္ ဟာ ထင္ရာေတြစိုင္းလာတယ္။ အတိုက္အခံမွန္သမွ်ကို ရက္ရက္စက္စက္ သတ္တယ္။ သူ႕ႏိုင္ငံအတြင္းက အာရွတိုက္သားမ်ား (အိႏၵိယလူမ်ိဳးမ်ား) ကို ႏွင္ထုတ္တယ္။ အဲဒီလို ႏွင္ထုတ္ေတာ့ နီကိုးလပ္စ္က မလုပ္သင့္ေၾကာင္း သတိေပးတာကုိ မင္းေျပာစရာမလိုပါဘူး မင္းက ဆရာ၀န္ပဲေလလို႕ ေျပာခဲ့တယ္။ ေနာက္ေတာ့ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ေစာင့္ၾကည့္ ေ၀ဖန္မႈေအာက္မွာ အာမင္တစ္ေယာက္ ပ်ာယာခတ္သြားရပါတယ္။ ဒီေတာ့မွ ဘာဆက္လုပ္ရင္ ေကာင္းမလဲလို႕ နီကိုးလပ္စ္ကို ေခၚေမးပါတယ္။ ဒီအခန္းက ေျပာစကားေတြကိုေတာ့ ဖတ္ၾကည့္ေစခ်င္ပါတယ္။


Idi Amin: I want you to tell me what to do.
Nicholas Garrigan: You want ME to tell YOU what to do?
Idi Amin: Yes, you are my advisor. You are the only one I can trust in here. You should have told me not to throw the Asians out, in the first place.
Nicholas Garrigan: I DID!
Idi Amin: But you did not persuade me, Nicholas. You did not persuade me!

အာဏာရွင္ကို အနီးကပ္ေပါင္းၿပီး နားခ်ရင္ ရမယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင့္သူမ်ား မွတ္သားဖြယ္ ျဖစ္ပါတယ္။ (နားခ်လို႕ တကယ္ရရင္ေတာ့ ေကာင္းပါတယ္။)

နီကိုးလပ္စ္ဟာ အာမင္ရဲ႕ သရုပ္ကို ဘြားဘြားႀကီး သိသြားလိုက္ၿပီး ေတာ္ေတာ္ တုန္လႈပ္ သြားတယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္မွာ သူ႕ရဲ႕ အဂၤလန္ႏိုင္ငံသား ပတ္စပို႕ကိုလည္း အာမင္က သိမ္းလိုက္ၿပီး ယူဂန္ဒါပတ္စပို႕နဲ႕ လဲလိုက္ၿပီ။ ျပန္လို႕ မရေတာ့ဘူး။ ဒီလိုနဲ႕ အာမင္ အရင္က ေတာ္ေတာ္အားထားရတဲ့ ၀န္ႀကီးတစ္ေယာက္ရယ္ ေနာက္ၿပီး နီကိုးလပ္စ္နဲ႕ တိတ္တိတ္ပုန္း ျဖစ္ေနတဲ့ အာမင္ရဲ႕ ဇနီးငယ္ တစ္ေယာက္ရယ္လည္း ရက္ရက္စက္စက္ အသတ္ခံရတဲ့အခါ နီကိုးလပ္စ္ဟာ အာမင္ကို ေပးေနက် ေခါင္းကိုက္ေပ်ာက္ေဆးကို ေသေစတဲ့ေဆးနဲ႕ လဲလိုက္တယ္။

အဲဒီအခ်ိန္မွာ ပါလက္စတိုင္း အၾကမ္းဖက္သမားေတြ ျပန္ေပးဆြဲထားတဲ့ အစၥေရးေလယာဥ္ကို အာမင္က ယူဂန္ဒါမွာ ဆုိက္ေရာက္ေစဖို႕ အကူအညီ ေပးခဲ့တယ္။ နီကိုးလပ္စ္ရဲ႕ လုပ္ႀကံတဲ့ အႀကံအစည္က မေအာင္ျမင္ခဲ့ဘူး။ ဓားစာခံ ခရီးသည္ေတြကို ေဆးစစ္ေပးဖို႕ လုပ္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာပဲ နီကိုးလပ္စ္ကို အာမင္ရဲ႕လူေတြက ဖမ္းၿပီး အာမင္ကိုယ္တိုင္ ေရွ႕မွာပဲ ရက္ရက္စက္စက္ ႏွိပ္စက္ၾကေတာ့တယ္။ ေနာက္ေတာ့ နီကိုးလပ္စ္ရဲ႕ မိတ္ေဆြ ယူဂန္ဒါလူမ်ိဳး ဆရာ၀န္တစ္ဦးက သူ႕ကို အသက္စြန္႕ ကယ္တင္ၿပီး အစၥေရးလူမ်ိဳး မဟုတ္တဲ့ ျပန္ေပးဆြဲခံရသူ တစ္သုတ္ ျပန္ၾကေတာ့မယ့္ ေလယာဥ္ေပၚ ပို႕ေပးႏိုင္လိုက္ပါတယ္။ အာမင္ရဲ႕ မတရားမႈေတြကို ကမၻာကို ေျပာျပလိုက္ပါ လို႕လည္း မွာလိုက္တယ္။ ဇာတ္လမ္းကေတာ့ သည္မွာဆံုးပါတယ္။

ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ရပ္ေတြကေတာ့ အစၥေရးတပ္ေတြဟာ ဖမ္းဆီးခံထားရတဲ့ ဓားစာခံေတြကို လာကယ္ထုတ္ သြားႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ေလယာဥ္ ျပန္ေပးဆြဲမႈႀကီး အၿပီးမွာေတာ့ အာမင္ကို ႏိုင္ငံတကာက အႀကီးအက်ယ္ ႏွာေခါင္းရႈံ႕ ေအာ့ေၾကာလန္ သြားၾကေတာ့ပါတယ္။ ၁၉၇၉ မွာေတာ့ အာမင္ဟာ ရာထူးက ဖယ္ရွား ခံခဲ့ရတယ္။ သူ႕လက္ထက္မွာ ယူဂန္ဒါမွာ လူ သံုးသိန္း ေလာက္ သူ႕စနက္နဲ႕ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရတယ္ လို႕ ဆိုပါတယ္။၂၀၀၃ ခုႏွစ္မွာ သူခိုလံႈေနတဲ့ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားမွာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ပါတယ္။ သူႀကိဳသိေနတဲ့ အိပ္မက္ထဲက ရက္စြဲမွာ တကယ္ ေသခဲ့သလား ဆိုတာကေတာ့ သူပဲသိမွာပဲ တဲ့။

သည္ဇာတ္လမ္းကို ဆက္စပ္ၿပီးေတာ့ အာဏာဟာ လူကို ဘာေၾကာင့္ရူးသြပ္ေစသလဲ ဆိုတာကို ဆက္ စဥ္းစားၾကည့္မိပါတယ္။ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွာ လုပ္ခ်င္တာကို လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ အာဏာကို လက္ထဲရယူကာစ ကာလေတြကေတာ့ အာဏာယူသူမ်ားဟာ သိပ္ၿပီး ထက္ျမက္ ရည္မွန္းခ်က္ ႀကီးသူမ်ား ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္မယ္။ တက္ၾကြစဥ္ကာလမွာ ငါ့မွာ လုပ္ပိုင္ခြင္႕ ရွိလာရင္ ေကာင္းတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံတိုးတက္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္လိုက္မယ္ ဆိုတဲ့ ေစတနာမွန္ စိတ္ကူးေတြ ရွိေကာင္းရွိခဲ့ႏိုင္ပါတယ္။ ယံုၾကည္ ေထာက္ခံသူမ်ားလည္း ရွိႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

သို႕ေသာ္ အာဏာဆိုတာ လက္ထဲမွာ အထိန္းအခ်ဳပ္မရွိပဲ ၾကာၾကာထည့္ေပးလို႕ ေကာင္းတဲ့အရာ မဟုတ္ဘူး။ လူ႕သဘာ၀က ဆန္းၾကယ္တယ္။ စည္းစိမ္ ခံစားခ်င္လို႕ မဟုတ္ေတာင္မွ (အနည္းဆံုးေတာ့) ကိုယ္လုပ္ခ်င္တာ လုပ္လို႕ရတယ္ ဆိုတဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္ဟာ ယစ္မူးဖြယ္ စြဲမက္ဖြယ္ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီကေန ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႕ ဒီအာဏာကို ဆံုးရႈံးရရင္ ဆိုတဲ့ အေၾကာက္တရားက ႀကီးစိုးသြားၿပီး လက္မလႊတ္ႏိုင္ ျဖစ္သြားတတ္တာပဲ။ ဒီၾကားထဲ အမွားအယြင္းေတြ လုပ္ထားမိရင္ ပိုဆိုးတာေပါ့။

ဥပေဒျပဳေရး တရားစီရင္ေရး အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဆိုတဲ့ အာဏာသံုးရပ္လံုးက တစ္ေနရာထဲမွာ စုစည္းၿပီး သိပ္ျပင္းထန္ေနရင္ စီမံခန္႕ခြဲမႈေတြကို ထိခိုက္လာမယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ယႏၱရားေအာက္ေျခက လူေတြကိုေရာ ျပည္သူေတြကိုပါ ေျပာခြင့္ဆိုခြင့္ ေထာက္ျပခြင့္ ေပးမထားရင္ မေျပာရဲမဆိုရဲတာေၾကာင့္ အမွန္ကိုမျမင္ ယိုယြင္းမႈေတြကို အဆင့္ဆင့္ ဖုံးကြယ္ၿပီး အတြင္းလိႈက္စားလာမယ္။ အာဏာအလြဲသံုး မတရားမႈေတြ မင္းမူလာမယ္။ ဒါေၾကာင့္ အာဏာကို အစြမ္းကုန္ အသံုးခ်ၿပီး ထင္ရာမစိုင္းႏိုင္ဖို႕အတြက္ လူေတြပါ၀င္ႏိုင္ခြင့္ ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ရွိမယ့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မ်ိဳးကို တိုးတက္ခ်င္တဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွာ ခ်မွတ္သင့္တာ ျဖစ္တယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအာဏာ နဲ႕ လက္နက္ကို တြဲဖက္မေပးသင့္တာ ျဖစ္တယ္။

အျငင္းပြားဖြယ္တစ္ခုကေတာ့ အာမင္ကို ျပည္သူမ်ားထဲမွာ သူရဲေကာင္း မ်ိဳးခ်စ္ လို႕ အခုထိ မွတ္ယူတာေတြလည္း ရွိေနၾကေသးသတဲ့။ ဒီေခတ္ကာလမွာ Patriot, Nationalist, Hero ဆိုတဲ့ စကားလံုးေတြရဲ႕ ေနာက္ကြယ္မွာ အႏုတ္လကၡဏာဆန္တဲ့ အနက္အဓိပၸာယ္ေတြ ဘာေၾကာင့္ ရွိသြားရတာလဲ ဆိုတာ စဥ္းစားစရာပါ။ ရွိတ္စပီးယား ၀တၱဳထဲမွာ ဂ်ဴးလိယက္ဆီဇာဟာ ႏိုင္ငံကိုခ်စ္ေပမယ့္ အရမ္း ရည္ရြယ္ခ်က္ ႀကီးမားေနၿပီး သက္ဦးဆံပိုုင္ အာဏာရွင္ ဆန္လာလို႕ အႏၱရာယ္ရွိလာၿပီ ဆိုၿပီး သူငယ္ခ်င္း ဘရူးတပ္စ္ ကိုယ္တိုင္က အမုန္းတရားေၾကာင့္ မဟုတ္ေသာ္လည္း လုပ္ႀကံခဲ့တယ္လို႕ နားလည္ခဲ့ရတယ္။ အဲဒီေခတ္ကေတာ့ အဲဒီလို အာဏာရွင္ဆန္ပံုကို tyranny လို႕ေခၚတာေပါ့။ ဒီေခတ္မွာေတာ့ dictatorship လို႕ေခၚေ၀ၚၾကတယ္။ က်ဴးဘားျပည္က ၾကယ္နီ ဖီဒယ္လ္ ကက္စထရိုလ္ ဟာ အာဏာယူၿပီး ဆက္မအုပ္ခ်ဳပ္ပဲ က်ဳးဘား လြတ္ေျမာက္ကာစကသာ ေသသြားခဲ့သည္ျဖစ္ေစ အနားယူခဲ့သည္ျဖစ္ေစ ဆိုရင္ သူ႕ရဲ႕ပံုရိပ္ (image) ဟာ အခုအခ်ိန္မွာ ဘယ္လိုေနမလဲ လို႕လည္း ေတြးၾကည့္မိဖူးတယ္။

ငါလုပ္ေပးမွ ျဖစ္မယ္။ ငါလုပ္ႏိုင္တယ္။ ငါကသာလွ်င္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေနတာ ဆုိတဲ့ မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈနဲ႕ တာ၀န္ယူမႈရွိတာ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းတုိ႕ရဲ႕ အရည္အခ်င္း တစ္ရပ္ ျဖစ္မွာပါ။ သုိ႕ေသာ္ လူေတြရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကို မ်က္ကြယ္မျပဳပဲ တုံ႕ျပန္မႈဟာလည္း ကိုယ့္အလံုးစံု အာဏာကို ျပန္ထိန္းခ်ဳပ္ၿပီး အမွားအယြင္းနည္းေအာင္ စီမံႏိုင္ေစဖို႕နဲ႕ ျပည္သူေတြ လက္ခံေက်နပ္ေစဖို႕ လိုအပ္ျပန္တယ္။ Responsibility နဲ႕ Responsiveness ကို မွ်တေအာင္ ထိန္းထားႏိုင္မယ့္ စနစ္တစ္ခုကို တကယ္ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႕ ဆိုတာကေတာ့ …။


ပန္ဒိုရာ

(သူမ်ားေတြ ဖန္တီးထားတဲ့ ကဗ်ာ၊ ၀တၱဳ၊ ပန္းခ်ီကား၊ ရုပ္ရွင္ စတာေတြအေပၚမွာ ကိုယ္ထင္ရာျမင္ရာ ေရးထားခ်က္မ်ားကို အရင္က ေလဘယ္လ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးတပ္ၿပီး ဘယ္လိုခြဲရမွန္းမသိခဲ့။ အခုေတာ့ review ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ စုထားလိုက္ပါတယ္။ ျပန္ဖတ္ခ်င္ရင္ ဒီကေန သြားႏိုင္ပါတယ္။)